Zestawy ćwiczeń usprawniających narządy artykulacyjne, które powinny wykonywać nie tylko dzieci z wadami wymowy , ale także dzieci będące w trakcie rozwoju mowy.
Ćwiczenia warg:
- Wymawianie na przemian „a” – „o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.
- Oddalanie od siebie kącików ust, jak przy „i”.
- Zbliżanie do siebie kącików ust jak przy „u”.
- Parskanie ( wprawianie warg w drganie).
- Ssanie wargi górnej, a potem dolnej.
- Masaż warg zębami (górnymi dolnej wargi i odwrotnie).
- Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.
- Układanie ust, jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y, u-a-i-o-y, o-a-y-i-u, y-i-o-a-u. u-i-y-a-o.W następnej fazie łączymy samogłoski w pary: a-i, a-u, i-a, u-o, i-u, o-i, u-i, a-o.
- Wargi wysunąć do przodu, ściągnąć je (jak przy gwizdaniu) i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo, a następnie ruchy okrężne.
Ćwiczenia języka:
- „Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.
- Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
- Oblizywanie dolnej i górnej wargi.
- Wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej.
- Kląskanie.
- Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych zębów, a następnie do górnej wargi przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej.
- Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.
- Wargi ściągnięte i zaokrąglone unoszą boki języka.
- Lekko wysunięty język opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.
- Ruchy koliste języka w prawo i lewo na zewnątrz jamy ustnej.
- Oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Szpara ustna zamknięta.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie.
- Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.
- Płukanie gardła ciepłą wodą.
- Chrapanie na wdechu i wydechu.
- Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.
- Wymawianie połączeń- głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami np.: „ga, go, ge, gu, gi, gą, gę…” i to samo z głoską „k”.
- Wypowiadanie sylab: „ak, ok, uk, ek, yk, ik ąk, ęk, aga, ogo, ugu, eke, ygy, iki, ago, ęgę”.
- Nabranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.
Ćwiczenia oddechowe
- Wdech nosem( usta zamknięte) i wydech ustami (chuchanie).
- Dmuchanie na ogień świecy.
- Dmuchanie na piłkę pingpongową.
- Dmuchanie na kulę z waty zaczepioną na nitce.
- Dmuchanie przez rurkę do szklanki z wodą.
- Dmuchanie na wiatraczek.
- Chłodzenie „gorącej zupy na talerzu”- dmuchanie ciągłym strumieniem.
- „Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadnie ostatnie nasionko.
- „Odtajanie zmarzniętej szyby”- chuchanie (długie).
- „Chuchanie na ręce, bo zmarzły”.
- Lokomotywa oddaje nadmiar pary: „fff” lub „szsz”.
- Wypuszczanie powietrza z balonika , piłki, dętki, (długie „sss”).
- Zabawa w pociąg. Lokomotywa sapie („pach, pach” lub „pf, pf”).Pociąg rusza („cz-cz-cz-cz”) na jednym wydechu.
- Naśladowanie głosów zwierząt np. „mmuu…, beee, kukurykuuu, ko-ko-ko, kwa-kwa, hau- hau.”
- Nadmuchiwanie balonika.
- Naśladowanie syreny- „eu, eu, eu”.
- Liczenie na jednym wydechu.
- Powtarzanie zdań na jednym wydechu (najpierw krótkie, potem coraz dłuższe).
- Powtarzanie zdań szeptem.
- Naśladowanie śmiechu różnych ludzi:
-staruszki- „he-he-he”
-kobiety – jasny -„ha-ha-ha”
-mężczyzny- rubaszny- „ho-ho-ho”
-dziewczynki- piskliwy, chichotliwy- „hi-hi-hi”.
- dmuchanie piórka.
Ćwiczenia onomatopeiczne – z zastosowaniem wyrazów dźwiękonaśladowczych
- Bum, bum – bębenek
- Gęgęgę – gąska
- Drrryń, drrryń – telefon
- Bzzzzzz – leci pszczoła
- Gul, gul – indor
- Beeee- baranek
- Meee- kózka
- Brrrr- jak zimno
- Wio wio koniku
- Grrrrr- warczy zły pies
- Dźyn, dźyń – dzwoni dzwoneczek
- Łubudu – coś spadło
- Bim –bam-bom – bije zegar